Ο σκοπός της Δράσης-5 είναι η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κατά τη διαδικασία εντοπισμού αλλά κυρίως κατά την διαδικασία της εξόρυξης των ΥΚΑΥ. Ειδικότερα θα μελετηθούν οι επιπτώσεις στην μορφολογία και ιζηματολογία του πυθμένα, στην πιθανή μεταβολή της κοντά στον πυθμένα υδροδυναμικής αλλά και τις επιπτώσεις στο βένθος. Τα προαναφερόμενα θα εξεταστούν σε σχέση με τις διαφορετικές μεθόδους εντοπισμού και τρόπους εξόρυξης των ΥΚΑΥ αλλά και σε σχέση με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο (Ευρωπαϊκό και Ελληνικό). Μάλιστα, στόχος της Δράσης-5 είναι και η επιλογή των καταλληλότερων μεθόδων εξόρυξης αλλά και η διαμόρφωση κατάλληλων πρωτοκόλλων έρευνας-εντοπισμού και εξόρυξης για την ελάχιστη δυνατή περιβαλλοντική επιβάρυνση. Επίσης, θα διερευνηθεί η επίπτωση της εξόρυξης σε γειτονικές παραλιακές ζώνες και ειδικότερα η επίδραση της εξόρυξης στη σταθερότητά τους. Τα προαναφερόμενα διεκπεραιώνονται μέσα από την υλοποίηση των παρακάτω επιμέρους υπο-ενοτήτων:

Δ5.1: Περιβαλλοντικό δίκαιο (ευρωπαϊκό και Ελληνικό) που διέπει της διαδικασίες εντοπισμού και εξόρυξης των ΥΚΑΥ

Περιγραφή: Ο σκοπός της συγκεκριμένης Δράσης είναι η συγκέντρωση του υπάρχοντος ελληνικού και ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου και η εξέταση του κατά πόσο είναι οι ισχύοντες κανονισμοί είναι επαρκείς για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων ζητημάτων, αφού καμία συστηματικοποίηση ή ακόμη και επικαιροποίηση των κανονισμών αυτών δεν έχει πραγματοποιηθεί έως σήμερα. Γεγονός που σχετίζεται με τις διαφορετικές προσεγγίσεις της κάθε χώρας στο να συμπεριλάβει στην εθνική της νομοθεσία τις σχετικές περιβαλλοντικές διεθνείς και Ευρωπαϊκές οδηγίες αλλά και τις ιδιαιτερότητες των διαχειριστικών / διοικητικών δομών του κάθε κράτους. Ειδικότερα οι επιδιωκόμενοι στόχοι της Δράσης είναι:

(i)  η αναλυτική διερεύνηση της ισχύουσας νομοθεσίας/κανονισμών και των εμπλεκόμενων φορέων που καθορίζουν την αδειοδότηση, εξόρυξη και γενικά εκμετάλλευση των ΥΚΑΥ στην Ελλάδα και σε διάφορα κράτη της Ευρωπαϊκής ένωσης,

(ii) η σύγκριση της υφιστάμενης ελληνικής νομοθεσίας με τους αντίστοιχους διεθνείς κανονισμούς και την περιβαλλοντική νομοθεσία, έτσι ώστε να προσδιοριστούν οι ασυμφωνίες αλλά και οι αδυναμίες των κανονισμών/οδηγιών και να δοθεί το απαραίτητο υπόβαθρο για την βελτίωση ορισμένων εξ’ αυτών και

(iii)     ο σχολιασμός, στο κατά πόσον το ισχύον νομικό καθεστώς μπορεί να προσδιορίσει και να αντιμετωπίσει επιτυχώς θέματα που άπτονται της περιβαλλοντικής επίδρασης των ενεργειών εκμετάλλευσης των ΥΚΑΥ στις περιοχές μελέτης που θα επιλεγούν.

 Δ5.2: Μελέτη Βένθους των πιθανών θέσεων εξόρυξης των ΥΚΑΥ

Περιγραφή: Στη συγκεκριμένη Δράση θα προσδιοριστούν αναλυτικά η ποικιλότητα των ειδών, η αφθονία τους και η βιομάζα σε κάθε μια από τις υπό μελέτη περιοχές που δυνητικά θα αποτελέσουν θέση εξόρυξης (δειγματοληψία εντός και εκτός των ορίων τους), καθώς και τα φυσικά χαρακτηριστικά του κάθε είδους έτσι ώστε να γίνει εκτίμηση του ρυθμού αποίκισης και ανάκαμψης των περιοχών που θα βυθοκορηθούν και θα υποστούν αλλοιώσεις του βένθους, σε συνδυασμό με την μέθοδο εξόρυξης που θα επιλεγεί για κάθε θέση. Από κάθε σταθμό δειγματοληψίας θα συλλεχθούν επαναληπτικά δείγματα ιζήματος με χρήση αρπάγης (grab) δειγματοληπτικής επιφάνειας ίσης ή μεγαλύτερης από 0.1 m². Τα δείγματα θα κοσκινιστούν επιτόπου σε κόσκινο 0.5 mm και οι οργανισμοί που θα κατακρατηθούν θα τοποθετηθούν σε διάλυμα φορμόλης 10% για τη συντήρηση τους. Στο εργαστήριο θα ακολουθήσει ο διαχωρισμός των οργανισμών στις κύριες ταξινομικές ομάδες στις οποίες εντάσσονται, καθώς και η ταυτοποίηση τους με την χρήση στερεοσκοπίου - μικροσκοπίου και την βοήθεια επιστημονικών συγγραμμάτων και κλείδων. Η ανάλυση των βενθικών κοινοτήτων περιλαμβάνει μετρήσεις της αφθονίας και της βιομάζας των οργανισμών, ενώ ακολουθούν μια σειρά μονο-μεταβλητών και πολυμεταβλητών στατιστικών τεχνικών, καθώς και η συσχέτιση τους με άλλες παραμέτρους. Επιπλέον, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα των γεωφυσικών διασκοπήσεων και των πυρηνοληψιών, θα γίνει προσπάθεια εκτίμησης του είδους υποστρώματος που θα προκύψει μετά από τη βυθοκόρηση, έτσι ώστε να προσδιοριστούν τα είδη που ευκολότερα θα αποικήσουν εκ νέου μετά από τη δυνητική εκμετάλλευση του κοιτάσματος.

Δ5.3: Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εξόρυξη των ΥΚΑΥ

Περιγραφή: Στη συγκεκριμένη Δράση θα γίνει (i) μια πλήρης και συνθετική καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όπως προκύπτει από την διεθνή βιβλιογραφία σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις της ισχύουσας νομοθεσίας, (ii) θα αξιολογηθούν τα σημαντικότερα προβλήματα της διαδικασίας που αφορούν σε διοικητικές και διαχειριστικές δυσκολίες, (iii) θα μελετηθούν τα ιδιάζοντα προβλήματα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (λόγω της πολυπλοκότητας των παράκτιων περιοχών, προσδιορισμός σφαλμάτων, χρονοσειρές δεδομένων), (iv) θα εφαρμοστούν ολοκληρωμένες ΜΠΕ στις περιοχές μελέτης που θα επιλεγούν με ιδιαίτερη έμφαση στα οικολογικά τους χαρακτηριστικά μέσω της συστηματικής μελέτης (αφθονίας και ποικιλότητας) του βένθους, (v) θα διερευνηθεί η επίδραση της εξόρυξης σε παρακείμενες παραλιακές ζώνες, όσον αφορά τη σταθερότητα τους μέσω του προσδιορισμού του μέγιστου βάθους κινητοποίησης των ιζημάτων του πυθμένα από την επίδραση των κυμάτων για παρακείμενες στην ακτογραμμή θέσεις εξόρυξης, (vi) θα προταθούν και θα περιγραφούν μέτρα που ενδεχομένως θα ελαττώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις και θα αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις και σενάρια και τέλος (vii) θα γίνει μια προσπάθεια εντοπισμού κενών γνώσης και απροσδιοριστίας στην όλη διαδικασία της εξόρυξης.

Δ5.4: Επιλογή της κατάλληλης μεθόδου εξόρυξης ανάλογα με το γεωπεριβάλλον των ΥΚΑΥ

Περιγραφή: Η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου εξόρυξης των ΥΚΑΥ εξαρτάται από ένα συνδυασμό παραμέτρων που περιλαμβάνουν (α) το είδος και τις επιχειρησιακές δυνατότητες των διαθέσιμων σκαφών, (β) τη δυνατότητα εκτεταμένης ή εντατικοποιημένης εξόρυξης, (γ) το βάθος παρουσίας των ΥΚΑΥ, (δ) την ύπαρξη κατάλληλων χώρων υποδοχής των αδρανών υλικών και (ε) τους περιβαλλοντικούς περιορισμούς στις θέσεις εξόρυξης αλλά και στις θέσεις υποδοχής. Στη συγκεκριμένη Δράση θα πραγματοποιηθούν:

(i)     αναλυτική διερεύνηση των τρόπων εξόρυξης των ΥΚΑΥ με βάση την Ευρωπαϊκή και διεθνή πρακτική,

(ii)    θα γίνει έρευνα των δυνατοτήτων των Ελληνικών σκαφών που εμπλέκονται ή μπορούν να εμπλακούν σε σχετικές εργασίες και των τρόπων εξόρυξης που λαμβάνει χώρα έως σήμερα,

(iii) θα προσδιοριστεί η καταλληλότερη μεθοδολογία εξόρυξης σύμφωνα με τα προαναφερθέντα κριτήρια / περιορισμούς στις περιοχές μελέτης που θα επιλεγούν, καθώς και οι προδιαγραφές των σκαφών που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν.

 Δ5.5: Διαμόρφωση πρωτοκόλλου εξόρυξης των ΥΚΑΥ

Περιγραφή: Η συγκεκριμένη Δράση θα ενσωματώσει και θα ενοποιήσει, μετά από τη συνδυαστική ανάλυση των αποτελεσμάτων των εργασιών πεδίου και με τη στενή συνεργασία όλων των ομάδων εργασίας, όλες τις πληροφορίες των προηγούμενων δράσεων, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα ομογενοποιημένο πρωτόκολλο που θα περιλαμβάνει τις καταλληλότερες μεθοδολογίες για την έρευνα, τον εντοπισμό και την εξόρυξη των ΥΚΑΥ, καθώς και για τον προσδιορισμό των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Όλα τα παραπάνω θα βρίσκονται “υπό στην σκέπη” του αυστηρότερου διεθνούς νομοθετικού καθεστώς όπως θα προσδιοριστεί από τη μελέτη του περιβαλλοντικού δικαίου και σε σχέση με τις βελτιωμένες προτάσεις για τους ισχύοντες κανονισμούς / οδηγίες (Δράση-5.1.). Επίσης, θα πραγματοποιηθεί μια κριτική αποτίμηση των πρωτοκόλλων έρευνας που χρησιμοποιούνται έως σήμερα διεθνώς και θα διατυπωθούν συστάσεις για τη βελτίωση τους. Σε γενικές γραμμές, οι βασικοί άξονες ενός ολοκληρωμένου πρωτόκολλου εργασιών θα πρέπει να περιλαμβάνουν (i) την οριοθέτηση των ζωνών μελέτης βάση συγκεκριμένων κριτηρίων, (ii) οικονομικοτεχνικά στοιχεία, (iii) τη βιβλιογραφική έρευνα / μελέτη γραφείου, (iv) τη μελέτη της γεωλογικής ωκεανογραφίας για τον εντοπισμό των κατάλληλων κοιτασμάτων αδρανών υλικών, (v) τη μελέτη μετεωρολογικών στοιχείων και ωκεανογραφικών παραμέτρων (κύματα, ρεύματα) για τον εντοπισμό θέσεων συγκέντρωσης των σύγχρονων υλικών, (vi) τις μεθοδολογίες εντοπισμού και αξιολόγησης των ΥΚΑΥ, (vii) τα φυσικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των υπό μελέτη περιοχών που θα υποστηρίξουν τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, (viii) τη μεθοδολογία εξόρυξης και (ix) το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.